2024 Nobel Tıp Ödülü'nün kazananları belli oldu. İsveç'teki Karolinska Enstitüsü'nde gerçekleştirilen basın toplantısında, Victor Ambros ve Gary Ruvkun adına ödül verildi. İkili, mikroRNA'nın keşfi ve transkripsiyon sonrası gen düzenlemesindeki rolüne dair yapmış oldukları çalışmalar nedeniyle, 2024 Nobel Tıp Ödülü'ne layık görüldü. Yaşanan bu gelişmenin ardından, "Victor Ambros kimdir?" gibi sorgulamalar yoğunlaştı. İşte, 2024 Nobel Tıp Ödülü'nü kazanan Victor Ambros'un kariyeri...

VICTOR AMBROS KİMDİR?

Victor R. Ambros, 1953 yılında New Hampshire'da dünyaya gelmiştir. İlk mikroRNA'yı (miRNA) keşfeden Amerikalı gelişim biyoloğu olan Ambros, Massachusetts, Worcester'deki Massachusetts Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde profesörlük yapmaktadır. Moleküler biyolog Gary Ruvkun ile birlikte, "mikroRNA'nın keşfi ve transkripsiyon sonrası gen düzenlemesindeki rolü" konusundaki çalışmalarıyla 2024'te Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'ne sahip oldu.


VICTOR AMBROS'UN KARİYERİ

Ambros'un babası Longin, Polonyalı bir savaş mültecisiydi. Victor, sekiz çocuklu bir ailede, Vermont'un Hartland bölgesindeki küçük bir süt çiftliğinde büyüdü. Woodstock Union Lisesi'nde eğitim aldıktan sonra, 1975 yılında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden Biyoloji alanında lisans diploması aldı. 1979'da Nobel ödüllü David Baltimore'un gözetiminde doktorasını tamamladı. Ambros, Nobel ödüllü H. Robert Horvitz'in laboratuvarında ilk doktora sonrası araştırmacı olarak MIT'deki çalışmalarına devam etti. 1984'te Harvard Üniversitesi'nde öğretim üyeliği yapmaya başladı ve 1992'de Dartmouth Koleji'ne geçti. 2008 yılında Massachusetts Tıp Fakültesi öğretim kadrosuna katılan Ambros, şu anda eski Dartmouth öğrencisi Howard Scott Silverman tarafından desteklenen Moleküler Tıp programında Silverman Doğa Bilimleri Profesörü unvanını taşımaktadır.

VICTOR AMBROS'UN MİKRORNA KEŞFİ

1993 yılında Ambros ve çalışma arkadaşları Rosalind Lee ile Rhonda Feinbaum, Cell dergisinde C. elegans organizmasında protein kodlamayan düzenleyici RNA moleküllerini keşfettiklerini duyurdular. Ambros ile Horvitz'in daha önceki çalışmaları, lin-4 adı verilen bir genin, model organizma olarak incelenen C. elegans'ın normal larval gelişimi açısından kritik önem taşıdığını ortaya koymuştu. Özellikle, lin-4 geninin, solucanın larval gelişimi sırasında LIN-14 proteininin aşamalı olarak baskılanmasından sorumlu olduğu gösterildi; lin-4 fonksiyonunda düzensizlik olan mutant solucanlar, sürekli yüksek LIN-14 seviyeleri ile gelişimsel zamanlama sorunları yaşıyordu. Ancak, LIN-14 üzerindeki kontrol mekanizması tam olarak anlaşılamamıştı.

Ambros ve meslektaşları, lin-4'ün beklenmedik bir biçimde bir düzenleyici protein kodlamadığını keşfettiler. Bunun yerine, Ambros'un lin-4S (kısa) ve lin-4L (uzun) adını verdiği, 22 ve 61 nükleotid uzunluğunda birkaç küçük RNA molekülünü ortaya koydular. Dizi analizi, lin-4S'in lin-4L'nin bir parçası olduğunu gösterdi: lin-4L'nin, lin-4S'in bir kolunda, 5' kolunda bulunacak şekilde bir sap-döngü yapısı oluşturması öngörülüyordu. Ayrıca, Ambros, Gary Ruvkun ile birlikte, lin-4S'nin LIN-14 proteinini kodlayan haberci RNA'nın 3' çevrilmemiş bölgesindeki birkaç diziye kısmen tamamlayıcı olduğunu keşfetti. Ambros ve meslektaşları, lin-4'ün, lin-14 transkriptindeki bu dizilere bir tür antisens RNA mekanizması yoluyla lin-4S'nin bağlanması suretiyle LIN-14'ü düzenleyebileceği hipotezini önerdiler.

2000 yılında, bir diğer C. elegans küçük RNA düzenleyici molekülü olan let-7, Ruvkun laboratuvarı tarafından incelenerek omurgalılar da dahil olmak üzere birçok türde korunduğu tespit edildi. Bu bulgular, Ambros'un korunan işlevlere sahip bir küçük RNA sınıfını keşfettiğini doğruladı ve bu moleküller artık mikroRNA olarak adlandırılmaktadır. Ambros, 2007 yılında Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilimler Akademisi'ne, 2011 yılında ise Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi'ne üye seçildi.